Hortiterapia - zielone przedsięwzięcie

 

Niezwykłe przedsięwzięcie: hortiterapia

Zofia Wojciechowska

Floryści dzieciom, czyli zielone warsztaty (fot. Agnieszka Zakrzewska)

Zobacz w galerii:

Floryści dzieciom

Pewnie wielu słyszało o zbawiennym wpływie drzew na ludzki organizm, czyli o sylwoterapii, inaczej drzewoterapii. Polega ona na pobudzaniu organizmu człowieka do samoleczenia przez częste obcowanie z drzewami i krzewami. Ale czy ktoś słyszał o hortiterapii?

Hortiterapia (łac. hortus – ogród) polega na wykorzystaniu ogrodu i roślin do terapii. Można ją podzielić na bierną (tj. spacerowanie po ogrodzie, aktywność fizyczna, doznania zmysłowe i estetyczne) oraz czynną (np. praca przy uprawie i pielęgnacji roślin – sianie, sadzenie, zbieranie owoców). Celem terapii jest ograniczenie stresu poprzez przebywanie wśród zieleni oraz zadowolenie pacjentów z pielęgnowania roślin. Specjaliści dobierają rodzaje prac ogrodowych do schorzeń oraz wieku pacjentów tak, aby osiągnąć optymalne efekty terapeutyczne.

W Polsce hortiterapia nieoficjalnie jest uznana przez ośrodki medyczne za typ terapii i rehabilitacji. Lekcje o tematyce ogrodniczej włączane są do programów ośrodków dysponujących zapleczem ogrodniczym, jak budynki opieki socjalnej, kliniki medyczne, psychiatryczne, ośrodki odwykowe, szkółki terapii zajęciowej. Hortiterapia to także zajęcia terapii szpitalnej w sferze fizycznej i psychicznej małych pacjentów z zaburzeniami narządu ruchu.

Hortiterapia jako niezwykłe przedsięwzięcie

Podstawowym założeniem hortiterapii jest obcowanie z naturą, której już w starożytności przypisywano lecznicze moce. Dziś się to potwierdza dzięki terapii, w której rośliny mają wspomóc proces leczenia szpitalnego. Jak to działa? Dzieci przychodzą na zielone warsztaty do ogrodu, spotykają się w prawdziwym Ogrodzie Botanicznym, gdzie wykwalifikowani terapeuci prowadzą różnego rodzaju zajęcia, m.in. zajęcia na temat kolorów czy zapachów roślin znajdujących się w ogrodzie. Mali pacjenci mają szansę je zobaczyć, dotknąć, a niektórych nawet posmakować! Dodatkowo prowadzą własny ogródek – sadzą rośliny, opiekują się nimi, patrzą jak się zmieniają i rosną. Uczestniczą też w warsztatach florystycznych, podczas których mogą nauczyć się układać kwiaty, tym samym podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe (mogą np. uzyskać tytuł pomocnika bukieciarza).

Terapeuci starają się, aby dzieci poznawały ogród wszystkimi zmysłami. Poprzez różnorodność wykonywanych czynności mali pacjenci nieświadomie wykonują jednocześnie ćwiczenia rehabilitacyjne, uczą się przy tym pracować w grupie. Terapia dla dzieci, relaks dla rodziców i opiekunów to także mile spędzony czas rodzinny.

Ogrodoterapia wpływa pozytywnie nie tylko na dzieci, ale również na rodziców i opiekunów, którzy są często zmęczeni zarówno fizycznie, jak i psychicznie (ciągle martwią się o swoje dzieci, starając się jak najskuteczniej walczyć o poprawę ich zdrowia). Kontakt z naturą uspokaja i wycisza – daje nowe pokłady energii. Dzięki spędzaniu wolnego czasu w ogrodzie rodzi się też pewna więź między pacjentami a terapeutami, która pomaga budować wzajemne zaufanie, co z kolei wspomaga proces rehabilitacji.

15 marca w Krakowie odbyła się I Ogólnopolska Konferencja Hortiterapia – stan obecny i perspektywy rozwoju terapii ogrodniczych

Hortiterapia od lat stosowana jest np. w USA czy niektórych krajach Europy, jednak w Polsce to nowość. W Krakowie skorzystali z niej latem ubiegłego roku przewlekle chorzy i niepełnosprawni pacjenci Oddziału Rehabilitacji Szpitala Św. Ludwika. Obecnie w kilku ośrodkach kraju realizowany jest program hortiterapii, a  pomysłodawcy i uczestnicy krakowskiego projektu chcą rozpowszechnić tę metodę jako uzupełnienie leczenia w całej południowej Polsce.

Ogólnopolska konferencja Hortiterapia - stan obecny i perspektywy rozwoju terapii ogrodniczych na  Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem lekarzy, psychologów, terapeutów i ogrodników z całego kraju. Zainteresowanie tematem zaskoczyło organizatorów.

- Odzew przeszedł nasze oczekiwania. Wiele osób z całej Polski tutaj przyjechało, różnych specjalności - oceniła prof. Anna Bach, kierownik Katedry Roślin Ozdobnych Uniwersytetu Rolniczego. Według niej krakowskie spotkanie może być impulsem do uruchomienia procesu kształcenia zawodowego w tej dziedzinie - Hortiterapia to magiczne słowo, które dla każdego z nas ma  pozytywny wydźwięk. Jest to terapia, która polega na włączeniu ogrodnictwa do metod terapeutycznych, pozwalających na poprawienie stanu zdrowia– wyjaśniła.

Jak dodała, terapia ogrodnicza dzieli się na bierną, polegającą na przebywaniu w otoczeniu przyrody i kontemplowaniu jej oraz czynną, związaną z wykonywaniem wielu zabiegów ogrodniczych, jak np. wysiew nasion, pielęgnacja ogrodów, zbieranie owoców.

Metoda ta jest już od dawna popularna w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii czy krajach starej UE. W Polsce - oceniła prof. Bach - dopiero przecieramy szlaki, choć wiele placówek leczniczych i rehabilitacyjnych stosuje hortiterapię, jako metodę terapeutyczną, ale bez świadomości, iż można ją ująć w ramy metodyczne i korzystać z pomocy specjalistów.

Zielona terapia na Mazurach

W galerii Magazynu Polonia prezentujemy kilka zdjęć z warsztatów zielonej terapii prowadzonych jako zajęcia florystyczne  przez  Stowarzyszenie Zielone Dzieci działające w Mrągowie na Mazurach. Od 2007 roku Stowarzyszenie Zielone Dzieci realizuje projekty hortiterapii wspomagającej proces rehabilitacji niepełnosprawnych ruchowo dzieci. Pracując w wolontariacie wśród  chorych dzieci w wieku od 3 do 16 lat, głównie ze zmianami nowotworowymi, leczonych w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie oraz z problemami neurologicznymi (mózgowe porażenie dziecięce, problemy pourazowe),dzieci -  pacjenci uczestniczyły w sesjach programu Zielone Warsztaty. Dzieci wraz z rodzicami zajmowały się m.in. obserwacją roślin, ich uprawą i pielęgnacją, poznawaniem sensorycznym oraz florystyką. Zajęcia  zielonych warsztatów odbywały się także w Szpitalu Powiatowym w Mrągowie, gdzie mali pacjenci oddziału pediatrycznego mogli razem z rodzicami tworzyć wielobarwne kompozycje florystyczne.

Program Zielone Warsztaty, czyli eko - florystyka w terapii przez kontakt z przyrodą , opracowany w formie cyklu zajęć eko - florystyki polega na spotkaniach terapeutycznych z  dziećmi - pacjentami i ich rodzicami. Warsztaty opierają się na zasadach  hortiterapii, czyli terapii poprzez kontakt z rośliną. Florystykę wprowadzono do terapii indywidualnej i grupowej.  Program spotkał się z wielkim uznaniem zarówno wśród dzieci, dorosłych, pacjentów, a także osób starszych i niepełnosprawnych .

Opracowany program całorocznych zajęć pad nazwą Zielone Dzieciaki - Ogród Cudów  okazał się szczególnie skuteczny w pracy na oddziale onkologii w Centrum Zdrowia Dziecka Klinika Onkologii, gdzie prowadziłam go z Fundacją Nasze Dzieci. Program Zielone Dzieciaki w latach 2007 -  2011 został zrealizowany we wszystkich 8 klinikach Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

Zielone Warsztaty  wpisano w harmonogram letnich akcji społecznych jako formę terapii wśród pacjentów oddziału dziecięcego Szpitala Powiatowego w Mrągowie. Wpisały się również w ogólnopolską kampanię Floryści Dzieciom w latach 2010 - 2011. Tworzywem były rośliny z pracowni florystycznej. Materiał był bardzo zróżnicowany pod względem faktury, koloru, pochodził ze środowiska naturalnego. Czas tych zajęć to spotkanie z prawdziwą synergią świata zieleni. Tło muzyczne zajęć zostało starannie dobrane, były to utwory barokowe w wykonaniu Pro Musica Antiqua ze specjalnej płyty dedykowanej przyrodzie Warmii i Mazur. Płyta zawiera oryginalne głosy zwierząt, które są uzupełnieniem oraz dodatkową formą terapii muzycznej. Używamy ciekawych pomocy edukacyjnych udostępnionych przez Mazurski Park Krajobrazowy, wydawnictwa florystyczne i przyrodnicze o charakterze ekologicznym.

Innowacyjność  tego programu polega na tym, że dzięki florystyce ogród mógł pojawić się w miejscu,  gdzie brakowało motywacji do odbudowy znaczenia naturalnych barw i wszelkich doznań sensorycznych w kontakcie ze światem roślin. Naturalne kolory i kontakt z przyrodą, czyli ogrodem, okazuje się ważnym elementem  w procesie rehabilitacji. Dzieci długotrwale chore szczególnie potrzebują stymulacji i tak właśnie działa owa terapia. Prowadzimy warsztaty pokazowe i szkolenia wolontariuszy w zakresie tego programu. Takie spotkania odbywają się wszkołach i placówkach dydaktycznych.

Zielone Warsztaty to przede wszystkim  interaktywna edukacyjna zabawa dla wszystkich w świecie „eko”: rozbudzanie  zainteresowania ekologią przez florystykę ukierunkowaną na rozwój bodźców sensorycznych,  by stymulować wrażliwość na otaczający świat - troskę o środowisko. Naszym celem oprócz terapii jest także kształtowanie postawy proekologicznej poprzez udział w projekcie Zielone Dzieciaki, który jest specjalnym programem edukacyjnym prowadzonym przez  Stowarzyszenie Zielone Dzieci (www.zielonedzieciaki.ffp.org.pl ). To także rozwój emocjonalny dzieci przez przygodę z eko-florystyką i przyrodą ukazaną w sposób nieco inny. Wśród uczestników rozwija się inwencja twórcza w wielu dziedzinach powiązanych z florystyką, wzrasta poziom akceptacji siebie i innych.

Wokół  ekologii i edukacji przyrodniczej

Tematy zielonych warsztatów to:  Spotkania z mazurską przyrodą, Mazurskie  lato nad jeziorami, Kłobukowe opowieści w kwiatowych barwach, Kwiatowy Dar  - florystyka z zielnika, Najpiękniejsze Świtezianki,  Letnie marzenie, Zielony Ogród Cudów,  Kwiatem malowane, Bajki w doniczkach,  Zielonym do góry, Czary lasu i pól, Zielone smaki, Lato królowej Róży, Bal kwiatów, Roślinne dialogi słońca z księżycem.

Zielone Warsztaty od kilku lat towarzyszą Festiwalowi Kwiatów Teatru i Sztuki organizowanemu od 24 lat w Książu – to  jeden z najpiękniejszych polskich zamków. Spotykamy się na cyklicznych imprezach ekologicznych adresowanych do całej rodziny. Zajęcia zielonej terapii są wielką atrakcją, gdy pojawiają się na dziedzińcu Muzeum Warmii i Mazur w Olszynie, w zamku stanowiącym przed wiekami dom Mikołaja Kopernika.

- Hortiterapia, czyli terapia ogrodnicza, jest terapią uzupełniającą, która w znakomity sposób pomaga w terapiach konwencjonalnych chorych dzieci - ocenia dyrektor Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego im. św. Ludwika w Krakowie, Stanisław Stępniewski.

- Nie spodziewałem się, a jestem lekarzem z poważnym stażem, że takie terapie uzupełniające mogą tak szalenie pomagać w terapiach konwencjonalnych - ocenił dyr. Stępniewski.

Jak zaznaczył, efekty krótkiego programu pilotażowego „dają do myślenia, co możemy osiągnąć, stosując taką terapię długofalowo". Przytoczył przykład jednego z małych pacjentów, 9-letniego chłopca z głębokim porażeniem mózgowym, który podczas sesji terapeutycznych zaczął okazywać wyraźne zainteresowanie otaczającymi go roślinami.

Ogrodolecznictwo na polskich uczelniach

W krakowskim Uniwersytecie Rolniczym nauczanie tego przedmiotu wprowadzono w zeszłym roku akademickim. Jest on obowiązkowy dla studentów specjalizacji rośliny ozdobne. Prowadzi go dr Bożena Szewczyk - Taranek z Katedry Roślin Ozdobnych UR.

Hipokrates mówił: „Przyroda jest lekarstwem w każdej chorobie”. Ogrodoterapia obecnie znajduje się w kręgu zainteresowań wielu polskich uczelni - jedną z nich jest Uniwersytet Przyrodniczy  w Poznaniu, w którym prof. Mikołaj Knaflewski już pracuje nad stworzeniem możliwości nauki ogrodolecznictwa.

Mamy już Światowy Dzień Roślin

18 maja 2012 roku był pierwszym dniem międzynarodowej akcji Fascynujący Świat Roślin. Wiemy jak ważne jest dla nas środowisko naturalne. Rośliny, które gromadzą energię słoneczną w cukrach, są najważniejszymi producentami biomasy. Umiejętność bezpośredniego syntezowania żywności dla własnych potrzeb umożliwiła roślinom skolonizowanie, zaadaptowanie się i rozpowszechnienie niemal wszystkich zakątków naszej planety. Biolodzy oceniają, że na świecie występuje obecnie około 250 000 gatunków roślin. Te zdolności roślin uczyniły je pierwotnymi producentami biomasy na Ziemi. To właśnie rośliny zapewniają pożywienie zwierzętom, a ludziom dostarczają żywności, opału, mebli, ubrań, papieru, lekarstw, chemikaliów i wielu, wielu innych mniej lub bardziej ważnych drobiazgów. Trudno pominąć też walory estetyczne roślin rosnących w naturalnym krajobrazie lub w naszych ogrodach.

Specjalny dzień poświęcony roślinom, wyznaczony na 18 maja 2012 roku, jest organizowany pod auspicjami Europejskiej Organizacji Nauk o Roślinach (EPSO – European Plant Science Organisation; www.epsoweb.org), ulokowanej w Brukseli. Życie roślin zawsze zaczyna się od maleńkiego nasiona umieszczonego w glebie. Może z niego wyrosnąć wiele zielonych żyjących istot – od drobnych ziół do wielkich drzew, od kwiatów ozdobnych do roślin uprawnych, od których zależy życie zwierząt i przetrwanie ludzi na planecie Ziemia. Mamy nadzieję, że naszą inicjatywą zasadzimy wiele wirtualnych, lecz stale kiełkujących nasion, które w zbiorowym umyśle europejskich i światowych społeczeństw posieją przekonanie, że nauki o roślinach mają do odegrania kluczową rolę w kształtowaniu teraźniejszego i przyszłego krajobrazu społecznego, środowiskowego i ekonomicznego ludzkości.

Swój udział w dniu Fascynującego Świata Roślin zgłosiło 39 krajów na świecie: 29 w Europie i 10 z obu Ameryk, Azji, Australii i Afryki, w tym USA, Indie, Chiny, Japonia, Argentyna, Brazylia, Kanada, czy Nigeria. Łącznie w akcji wzięło udział prawie 550 instytucji – od ogrodów botanicznych po centra badań roślin, które otworzą swoje podwoje dla publiczności, przygotowując działania obracające się wokół roślin, w których znajdzie się coś ciekawego dla całych rodzin. To właśnie w trakcie tej akcji pokazane zostały bardzo różnorodne zagadnienia związane z roślinami, w tym: badania podstawowe roślin, rolnictwo, ogrodnictwo i leśnictwo, ogrody i ogródki, hodowla roślin, ochrona roślin, żywność i odżywianie, zachowanie środowiska, łagodzenie zmian klimatu, sprytne bioprodukty; bioróżnorodność, zrównoważony rozwój, zasoby odnawialne oraz edukacja w zakresie poznania roślin, jak i sztuka - florystyka.

Wszystkie informacje o tym wydarzeniu są dostępne za pośrednictwem strony www.plantday12.eu . Akcję wspiera sieć koordynatorów narodowych, którzy zdecydowali się ofiarować swój czas i energię by promować i rozpowszechniać idee tego wydarzenia w swoich krajach.

W Polsce do akcji Fascynującego Świata Roślin przystąpiły 34 instytucje, głównie wydziały przyrodnicze uniwersytetów, Instytuty PAN oraz ogrody botaniczne i arboreta. Łączy nas fascynacja roślinami, wspólna platforma internetowa www.dzienroslin.pl i logo – wspólne dla całej, ogólnoświatowej akcji.

Razem z Radiem Wnet! Zapraszamy!

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych zagadnieniami związanymi z możliwościami wykorzystania roślin, ogrodnictwa i przestrzeni ogrodu w leczeniu, terapii i rehabilitacji dzieci i dorosłych na nasze relacje.

Opracowanie:

Zofia Wojciechowska (Program Pomost w Radiu Wnet, Zielone Dzieciaki)

www.radiownet.pl/radio/zielone-dzieciaki/

--

Zofia Wojciechowska o sobie: W 2007 roku Fundacja Zielone Płuca Polski przyznała mi za działania proekologiczne nagrodę Zielonego Liścia im. prof. Stefana Kozłowskiego. To wspaniała rekomendacja dla wszystkich naszych działań, w których kieruję się mottem: „Bliżej natury – bliżej serca”. Jestem animatorem społecznego programu Zielone Dzieciaki, współautorką ekologicznych zeszytów edukacyjnych w zakresie ekologicznych projektów powstałych w ramach ogólnopolskiej kampanii – Szkoły dla Przyrody Roku 2010.

Nasze strony www: www.zielonedzieciaki.ffp.org.pl

--

foto: Agnieszka Zakrzewska, Akcja forum kwiatowego Floryści Dzieciom, czyli Zielone Warsztaty w IP CZD Warszawa
źródło: Radio Wnet, PAP