Niezwykłe przedsięwzięcie: hortiterapia
Zofia Wojciechowska
Floryści dzieciom, czyli zielone warsztaty (fot. Agnieszka Zakrzewska)
Pewnie
wielu słyszało o zbawiennym wpływie drzew na ludzki organizm, czyli o
sylwoterapii, inaczej drzewoterapii. Polega ona na pobudzaniu organizmu
człowieka do samoleczenia przez częste obcowanie z drzewami i krzewami.
Ale czy ktoś słyszał o hortiterapii?
Hortiterapia (łac. hortus –
ogród) polega na wykorzystaniu ogrodu i roślin do terapii. Można ją
podzielić na bierną (tj. spacerowanie po ogrodzie, aktywność fizyczna,
doznania zmysłowe i estetyczne) oraz czynną (np. praca przy uprawie i
pielęgnacji roślin – sianie, sadzenie, zbieranie owoców). Celem terapii
jest ograniczenie stresu poprzez przebywanie wśród zieleni oraz
zadowolenie pacjentów z pielęgnowania roślin. Specjaliści dobierają
rodzaje prac ogrodowych do schorzeń oraz wieku pacjentów tak, aby
osiągnąć optymalne efekty terapeutyczne.
W Polsce hortiterapia
nieoficjalnie jest uznana przez ośrodki medyczne za typ terapii i
rehabilitacji. Lekcje o tematyce ogrodniczej włączane są do programów
ośrodków dysponujących zapleczem ogrodniczym, jak budynki opieki
socjalnej, kliniki medyczne, psychiatryczne, ośrodki odwykowe, szkółki
terapii zajęciowej. Hortiterapia to także zajęcia terapii szpitalnej w
sferze fizycznej i psychicznej małych pacjentów z zaburzeniami narządu
ruchu.
Hortiterapia jako niezwykłe przedsięwzięcie
Podstawowym
założeniem hortiterapii jest obcowanie z naturą, której już w
starożytności przypisywano lecznicze moce. Dziś się to potwierdza dzięki
terapii, w której rośliny mają wspomóc proces leczenia szpitalnego. Jak
to działa? Dzieci przychodzą na zielone warsztaty do ogrodu, spotykają
się w prawdziwym Ogrodzie Botanicznym, gdzie wykwalifikowani terapeuci
prowadzą różnego rodzaju zajęcia, m.in. zajęcia na temat kolorów czy
zapachów roślin znajdujących się w ogrodzie. Mali pacjenci mają szansę
je zobaczyć, dotknąć, a niektórych nawet posmakować! Dodatkowo prowadzą
własny ogródek – sadzą rośliny, opiekują się nimi, patrzą jak się
zmieniają i rosną. Uczestniczą też w warsztatach florystycznych, podczas
których mogą nauczyć się układać kwiaty, tym samym podnoszą swoje
kwalifikacje zawodowe (mogą np. uzyskać tytuł pomocnika bukieciarza).
Terapeuci
starają się, aby dzieci poznawały ogród wszystkimi zmysłami. Poprzez
różnorodność wykonywanych czynności mali pacjenci nieświadomie wykonują
jednocześnie ćwiczenia rehabilitacyjne, uczą się przy tym pracować w
grupie. Terapia dla dzieci, relaks dla rodziców i opiekunów to także
mile spędzony czas rodzinny.
Ogrodoterapia wpływa pozytywnie nie
tylko na dzieci, ale również na rodziców i opiekunów, którzy są często
zmęczeni zarówno fizycznie, jak i psychicznie (ciągle martwią się o
swoje dzieci, starając się jak najskuteczniej walczyć o poprawę ich
zdrowia). Kontakt z naturą uspokaja i wycisza – daje nowe pokłady
energii. Dzięki spędzaniu wolnego czasu w ogrodzie rodzi się też pewna
więź między pacjentami a terapeutami, która pomaga budować wzajemne
zaufanie, co z kolei wspomaga proces rehabilitacji.
15 marca w Krakowie odbyła się I Ogólnopolska Konferencja Hortiterapia – stan obecny i perspektywy rozwoju terapii ogrodniczych
Hortiterapia
od lat stosowana jest np. w USA czy niektórych krajach Europy, jednak w
Polsce to nowość. W Krakowie skorzystali z niej latem ubiegłego roku
przewlekle chorzy i niepełnosprawni pacjenci Oddziału Rehabilitacji
Szpitala Św. Ludwika. Obecnie w kilku ośrodkach kraju realizowany jest
program hortiterapii, a pomysłodawcy i uczestnicy krakowskiego projektu
chcą rozpowszechnić tę metodę jako uzupełnienie leczenia w całej
południowej Polsce.
Ogólnopolska konferencja Hortiterapia - stan obecny i perspektywy rozwoju terapii ogrodniczych na
Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie cieszyła się bardzo dużym
zainteresowaniem lekarzy, psychologów, terapeutów i ogrodników z całego
kraju. Zainteresowanie tematem zaskoczyło organizatorów.
- Odzew przeszedł nasze oczekiwania. Wiele osób z całej Polski tutaj przyjechało, różnych specjalności - oceniła
prof. Anna Bach, kierownik Katedry Roślin Ozdobnych Uniwersytetu
Rolniczego. Według niej krakowskie spotkanie może być impulsem do
uruchomienia procesu kształcenia zawodowego w tej dziedzinie -
Hortiterapia to magiczne słowo, które dla każdego z nas ma pozytywny
wydźwięk. Jest to terapia, która polega na włączeniu ogrodnictwa do
metod terapeutycznych, pozwalających na poprawienie stanu zdrowia– wyjaśniła.
Jak
dodała, terapia ogrodnicza dzieli się na bierną, polegającą na
przebywaniu w otoczeniu przyrody i kontemplowaniu jej oraz czynną,
związaną z wykonywaniem wielu zabiegów ogrodniczych, jak np. wysiew
nasion, pielęgnacja ogrodów, zbieranie owoców.
Metoda ta jest już od dawna popularna w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii czy krajach starej UE. W Polsce - oceniła prof. Bach - dopiero
przecieramy szlaki, choć wiele placówek leczniczych i rehabilitacyjnych
stosuje hortiterapię, jako metodę terapeutyczną, ale bez świadomości,
iż można ją ująć w ramy metodyczne i korzystać z pomocy specjalistów.
Zielona terapia na Mazurach
W galerii Magazynu Polonia
prezentujemy kilka zdjęć z warsztatów zielonej terapii
prowadzonych jako zajęcia florystyczne przez Stowarzyszenie Zielone
Dzieci działające w Mrągowie na Mazurach. Od 2007 roku Stowarzyszenie
Zielone Dzieci realizuje projekty hortiterapii wspomagającej proces
rehabilitacji niepełnosprawnych ruchowo dzieci. Pracując w wolontariacie
wśród chorych dzieci w wieku od 3 do 16 lat, głównie ze zmianami
nowotworowymi, leczonych w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie oraz z
problemami neurologicznymi (mózgowe porażenie dziecięce, problemy
pourazowe),dzieci - pacjenci uczestniczyły w sesjach programu Zielone
Warsztaty. Dzieci wraz z rodzicami zajmowały się m.in. obserwacją
roślin, ich uprawą i pielęgnacją, poznawaniem sensorycznym oraz
florystyką. Zajęcia zielonych warsztatów odbywały się także w Szpitalu
Powiatowym w Mrągowie, gdzie mali pacjenci oddziału pediatrycznego mogli
razem z rodzicami tworzyć wielobarwne kompozycje florystyczne.
Program Zielone Warsztaty, czyli eko - florystyka w terapii przez kontakt z przyrodą
, opracowany w formie cyklu zajęć eko - florystyki polega na
spotkaniach terapeutycznych z dziećmi - pacjentami i ich rodzicami.
Warsztaty opierają się na zasadach hortiterapii, czyli terapii poprzez
kontakt z rośliną. Florystykę wprowadzono do terapii indywidualnej i
grupowej. Program spotkał się z wielkim uznaniem zarówno wśród dzieci,
dorosłych, pacjentów, a także osób starszych i niepełnosprawnych .
Opracowany program całorocznych zajęć pad nazwą Zielone Dzieciaki - Ogród Cudów okazał
się szczególnie skuteczny w pracy na oddziale onkologii w Centrum
Zdrowia Dziecka Klinika Onkologii, gdzie prowadziłam go z Fundacją Nasze
Dzieci. Program Zielone Dzieciaki w latach 2007 - 2011 został zrealizowany we wszystkich 8 klinikach Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.
Zielone Warsztaty
wpisano w harmonogram letnich akcji społecznych jako formę terapii
wśród pacjentów oddziału dziecięcego Szpitala Powiatowego w Mrągowie.
Wpisały się również w ogólnopolską kampanię Floryści Dzieciom w
latach 2010 - 2011. Tworzywem były rośliny z pracowni florystycznej.
Materiał był bardzo zróżnicowany pod względem faktury, koloru, pochodził
ze środowiska naturalnego. Czas tych zajęć to spotkanie z prawdziwą
synergią świata zieleni. Tło muzyczne zajęć zostało starannie dobrane,
były to utwory barokowe w wykonaniu Pro Musica Antiqua ze specjalnej
płyty dedykowanej przyrodzie Warmii i Mazur. Płyta zawiera oryginalne
głosy zwierząt, które są uzupełnieniem oraz dodatkową formą terapii
muzycznej. Używamy ciekawych pomocy edukacyjnych udostępnionych przez
Mazurski Park Krajobrazowy, wydawnictwa florystyczne i przyrodnicze o
charakterze ekologicznym.
Innowacyjność tego programu polega na
tym, że dzięki florystyce ogród mógł pojawić się w miejscu, gdzie
brakowało motywacji do odbudowy znaczenia naturalnych barw i wszelkich
doznań sensorycznych w kontakcie ze światem roślin. Naturalne kolory i
kontakt z przyrodą, czyli ogrodem, okazuje się ważnym elementem w
procesie rehabilitacji. Dzieci długotrwale chore szczególnie potrzebują
stymulacji i tak właśnie działa owa terapia. Prowadzimy warsztaty
pokazowe i szkolenia wolontariuszy w zakresie tego programu. Takie
spotkania odbywają się wszkołach i placówkach dydaktycznych.
Zielone Warsztaty to
przede wszystkim interaktywna edukacyjna zabawa dla wszystkich w
świecie „eko”: rozbudzanie zainteresowania ekologią przez florystykę
ukierunkowaną na rozwój bodźców sensorycznych, by stymulować wrażliwość
na otaczający świat - troskę o środowisko. Naszym celem oprócz terapii
jest także kształtowanie postawy proekologicznej poprzez udział w
projekcie
Zielone Dzieciaki, który jest specjalnym programem edukacyjnym prowadzonym przez Stowarzyszenie Zielone Dzieci (
www.zielonedzieciaki.ffp.org.pl
). To także rozwój emocjonalny dzieci przez przygodę z eko-florystyką i
przyrodą ukazaną w sposób nieco inny. Wśród uczestników rozwija się
inwencja twórcza w wielu dziedzinach powiązanych z florystyką, wzrasta
poziom akceptacji siebie i innych.
Wokół ekologii i edukacji przyrodniczej
Tematy zielonych warsztatów to: Spotkania
z mazurską przyrodą, Mazurskie lato nad jeziorami, Kłobukowe opowieści
w kwiatowych barwach, Kwiatowy Dar - florystyka z zielnika,
Najpiękniejsze Świtezianki, Letnie marzenie, Zielony Ogród Cudów,
Kwiatem malowane, Bajki w doniczkach, Zielonym do góry, Czary lasu i
pól, Zielone smaki, Lato królowej Róży, Bal kwiatów, Roślinne dialogi
słońca z księżycem.
Zielone Warsztaty od
kilku lat towarzyszą Festiwalowi Kwiatów Teatru i Sztuki organizowanemu
od 24 lat w Książu – to jeden z najpiękniejszych polskich zamków.
Spotykamy się na cyklicznych imprezach ekologicznych adresowanych do
całej rodziny. Zajęcia zielonej terapii są wielką atrakcją, gdy
pojawiają się na dziedzińcu Muzeum Warmii i Mazur w Olszynie, w zamku
stanowiącym przed wiekami dom Mikołaja Kopernika.
- Hortiterapia,
czyli terapia ogrodnicza, jest terapią uzupełniającą, która w znakomity
sposób pomaga w terapiach konwencjonalnych chorych dzieci - ocenia dyrektor Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego im. św. Ludwika w Krakowie, Stanisław Stępniewski.
-
Nie spodziewałem się, a jestem lekarzem z poważnym stażem, że takie
terapie uzupełniające mogą tak szalenie pomagać w terapiach
konwencjonalnych - ocenił dyr. Stępniewski.
Jak zaznaczył, efekty krótkiego programu pilotażowego „dają do myślenia, co możemy osiągnąć, stosując taką terapię długofalowo".
Przytoczył przykład jednego z małych pacjentów, 9-letniego chłopca z
głębokim porażeniem mózgowym, który podczas sesji terapeutycznych zaczął
okazywać wyraźne zainteresowanie otaczającymi go roślinami.
Ogrodolecznictwo na polskich uczelniach
W
krakowskim Uniwersytecie Rolniczym nauczanie tego przedmiotu
wprowadzono w zeszłym roku akademickim. Jest on obowiązkowy dla
studentów specjalizacji rośliny ozdobne. Prowadzi go dr Bożena Szewczyk -
Taranek z Katedry Roślin Ozdobnych UR.
Hipokrates mówił:
„Przyroda jest lekarstwem w każdej chorobie”. Ogrodoterapia obecnie
znajduje się w kręgu zainteresowań wielu polskich uczelni - jedną z nich
jest Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, w którym prof. Mikołaj
Knaflewski już pracuje nad stworzeniem możliwości nauki
ogrodolecznictwa.
Mamy już Światowy Dzień Roślin
18 maja 2012 roku był pierwszym dniem międzynarodowej akcji Fascynujący Świat Roślin.
Wiemy jak ważne jest dla nas środowisko naturalne. Rośliny, które
gromadzą energię słoneczną w cukrach, są najważniejszymi producentami
biomasy. Umiejętność bezpośredniego syntezowania żywności dla własnych
potrzeb umożliwiła roślinom skolonizowanie, zaadaptowanie się i
rozpowszechnienie niemal wszystkich zakątków naszej planety. Biolodzy
oceniają, że na świecie występuje obecnie około 250 000 gatunków roślin.
Te zdolności roślin uczyniły je pierwotnymi producentami biomasy na
Ziemi. To właśnie rośliny zapewniają pożywienie zwierzętom, a ludziom
dostarczają żywności, opału, mebli, ubrań, papieru, lekarstw,
chemikaliów i wielu, wielu innych mniej lub bardziej ważnych drobiazgów.
Trudno pominąć też walory estetyczne roślin rosnących w naturalnym
krajobrazie lub w naszych ogrodach.
Specjalny
dzień poświęcony roślinom, wyznaczony na 18 maja 2012 roku, jest
organizowany pod auspicjami Europejskiej Organizacji Nauk o Roślinach
(EPSO – European Plant Science Organisation;
www.epsoweb.org),
ulokowanej w Brukseli. Życie roślin zawsze zaczyna się od maleńkiego
nasiona umieszczonego w glebie. Może z niego wyrosnąć wiele zielonych
żyjących istot – od drobnych ziół do wielkich drzew, od kwiatów
ozdobnych do roślin uprawnych, od których zależy życie zwierząt i
przetrwanie ludzi na planecie Ziemia. Mamy nadzieję, że naszą inicjatywą
zasadzimy wiele wirtualnych, lecz stale kiełkujących nasion, które w
zbiorowym umyśle europejskich i światowych społeczeństw posieją
przekonanie, że nauki o roślinach mają do odegrania kluczową rolę w
kształtowaniu teraźniejszego i przyszłego krajobrazu społecznego,
środowiskowego i ekonomicznego ludzkości.
Swój udział w dniu Fascynującego Świata Roślin zgłosiło
39 krajów na świecie: 29 w Europie i 10 z obu Ameryk, Azji, Australii i
Afryki, w tym USA, Indie, Chiny, Japonia, Argentyna, Brazylia, Kanada,
czy Nigeria. Łącznie w akcji wzięło udział prawie 550 instytucji – od
ogrodów botanicznych po centra badań roślin, które otworzą swoje podwoje
dla publiczności, przygotowując działania obracające się wokół roślin, w
których znajdzie się coś ciekawego dla całych rodzin. To właśnie w
trakcie tej akcji pokazane zostały bardzo różnorodne zagadnienia
związane z roślinami, w tym: badania podstawowe roślin, rolnictwo,
ogrodnictwo i leśnictwo, ogrody i ogródki, hodowla roślin, ochrona
roślin, żywność i odżywianie, zachowanie środowiska, łagodzenie zmian
klimatu, sprytne bioprodukty; bioróżnorodność, zrównoważony rozwój,
zasoby odnawialne oraz edukacja w zakresie poznania roślin, jak i sztuka
- florystyka.
Wszystkie informacje o tym wydarzeniu są dostępne za pośrednictwem strony
www.plantday12.eu
. Akcję wspiera sieć koordynatorów narodowych, którzy zdecydowali się
ofiarować swój czas i energię by promować i rozpowszechniać idee tego
wydarzenia w swoich krajach.
W Polsce do akcji
Fascynującego Świata Roślin
przystąpiły 34 instytucje, głównie wydziały przyrodnicze uniwersytetów,
Instytuty PAN oraz ogrody botaniczne i arboreta. Łączy nas fascynacja
roślinami, wspólna platforma internetowa
www.dzienroslin.pl i logo – wspólne dla całej, ogólnoświatowej akcji.
Razem z Radiem Wnet! Zapraszamy!
Zapraszamy
wszystkich zainteresowanych zagadnieniami związanymi z możliwościami
wykorzystania roślin, ogrodnictwa i przestrzeni ogrodu w leczeniu,
terapii i rehabilitacji dzieci i dorosłych na nasze relacje.
Opracowanie:
Zofia Wojciechowska (Program Pomost w Radiu Wnet, Zielone Dzieciaki)
--
Zofia Wojciechowska o sobie: W
2007 roku Fundacja Zielone Płuca Polski przyznała mi za działania
proekologiczne nagrodę Zielonego Liścia im. prof. Stefana Kozłowskiego.
To wspaniała rekomendacja dla wszystkich naszych działań, w których
kieruję się mottem: „Bliżej natury – bliżej serca”. Jestem animatorem
społecznego programu Zielone Dzieciaki, współautorką ekologicznych
zeszytów edukacyjnych w zakresie ekologicznych projektów powstałych w
ramach ogólnopolskiej kampanii – Szkoły dla Przyrody Roku 2010.
--
foto: Agnieszka Zakrzewska, Akcja forum kwiatowego Floryści Dzieciom, czyli Zielone Warsztaty w IP CZD Warszawa
źródło: Radio Wnet, PAP
